Kayzen

Covanni Bokkaçço. “Dekameron”

İtalyan yazıçı və şair Covanni Bokkaçço 1313-cü il iyunun 16-da Florensiyada anadan olub. 1326-cı ildə atası bank müdiri təyin olunanda Bokkaçço ailəsi ilə birlikdə Neapola köçür və yaradıcılığa da orda başlayıb.
Yunanca ongünlük adlanan «Dekameron» Covanninin şah əsəri hesab olunur. Roman bir-birindən fərqli 100 novelladan ibarətdir. Ehtimal olunur ki, Bokkaçço “Dekameron”u 1348-ci ildə İtaliyada yayılan epidemiyadan sonra yazmağa başlamış və 1353-cü ildə tamamlamışdır.
İtaliyada qara ölüm adlanan epidemiyanın hökm sürdüyü dövrlərdə yeddi gənc xanım və üç cavan oğlandan ibarət gənclər qrupu xəstəlikdən qaçaraq, iki həftə müddətinə şəhər kənarında yerləşən bir villada məskunlaşırlar. Həmin iki həftə ərzində hər gün on nəfərin hər biri bir hekayə danışır.

Davamı →

Yazda tanrılar Tipasanı məskən seçir və orada hər şey günəş dilində danışır, yovşan ətrindən məst olur, gümüşü zirehə buxovlanmış dənizdə boğulur, masmavi səma ətraf çiçəklərdə və sal daşların qoynunda itir. Günün başqa saatlarında ətraf günəş işığından gözlərini qıyıb qaranlığa qərq olur. Gözlər kirpiklərə qonan titrək işıq və rəng zərrələrindən başqa nəsə görə biləcəyinə əbəs yerə ümid edir. Ətirli otların kəsif qoxusu boğazı qıcıqlandırır, nəfəs almaq çətinləşir. Ətraf kəndlərin başının üstünü kəsdirən təpələrin arxasından sıyrılaraq, ağır-ağır, arxayınlıqla dənizə baş vuran qara, nəhəng Şeunu zorla seçirəm.

Kəndi ötüb keçirik, buradan buxta görünür. Sarımtıl-mavi aləmə qərq oluruq, yayda Əlcəzair torpağının yetişdirdiyi xoş rayihə bizi nəfəs kimi qoynuna alır. Ətraf villaların divarlarından boy verən yasəmən kolları göz oxşayır; bağçalarda bir qədər sonra al-əlvan rəngə boyanacaq solğun bənizli ketmilər hələ də qalır, bir də uzaqdan baxanda qaymaq köpüyünü xatırladan, zərif-bənövşəyi iris kollarının əhatəsində mürgü döyən bəyaz qızılgül dənizi. Hər daş parçası hərarət saçır. Qızıl düymə kimi bərq vuran avtobusdan enəndə kənd-kənd dolaşan qəssabların qırmızı maşınlarının siqnal səslərilə qarşılaşrıq.
Davamı →

                                           Zənnimcə, baş qaldıran qüvvə olmayınca, ilahilikdə nəsə çatışmır.
                                                                                                    Lukian. “Prometey Qafqazda”

Müasir insan üçün Prometeyin nə anlamı var? Şübhəsiz, demək olar ki, tanrıya qarşı çıxan bu qiyamçı – bu günümüz üçün nümunədir və bu müqavimət min illər öncə Skifiya çöllərindən başlanmışdı, hazırda tarixin belə bilmədiyi bir sarsıntılarla sona çatır. Amma eyni zamanda bizə nəsə təklif edir, o izləyicidir, hal – hazırda aramızdadır, ancaq biz onun insanlıq adına qiyama çağıran tək səsinə qarşı karıq.

Əslində, bu günümüzün insanı – dar dünyanın saysız – hesabsız toplumları əziyyət çəkir, o, ocaq və qidadan məhrumdur və azadlıq onun üçün – həm də gözləyəcəyi təmtəraqdır; və məsələ burasındadır ki, onun iztirabları daha da artacaq, amma azadlıq və onun sonunda şahidləri bir o qədər az qalacaqdır. Prometey insanları o qədər çox sevirdi ki, qəhrəman bir dəfəsində insana hədiyyə olaraq od və azadlıq, sənətkarlıq və incəsənəti bəxş etdi.
Davamı →

“Məni ən çox nəyin heyrətləndirdiyini bilirsiniz? – Napoleon Fontana (Lui de Fontan (1757-1821) – ədəbiyyatçı, İmperiya dövründə universitet rektoru) söyləyirdi. – Gücün heç nəyi yarada bilməməsi. Yer üzündə yalnız iki fateh var – qılınc və ruh. Və hər şeyə rəğmən, ruh həmişə qılınc üzərində qələbə çalır”.

Göründüyü kimi, fatehlər də bəzən ruhdan düşür. Axı necəsə səs-küylü olduğu qədər boş və anlamsız şan-şöhrətin cavabını vermək lazım gəlir. Lakin yüz il öncə qılınc üçün ədalətli sayılanların dövrümüzün tankına heç bir aidiyyatı yoxdur. Fatehlər yetərincə irəliləyib və param-parça edilmiş, ruhun yoxa çıxdığı Avropanın üzərinə uzun illər davam edəcək qaranlıq səssizlik pərdəsi çəkilib.

Flandriya uğrunda gedən rəzil müharibələr zamanı holland rəssamları hələ quşxanalarındakı xoruzların şəklini çəkə bilirdilər. Və Yüzillik müharibə çoxdan unudulsa da, Sileziya mistiklərinin duaları hələ bir çoxlarının qəlbindədir. İndi hər şey dəyişib: rəssam da, monax da səfərbər edilib, dünyamızın rifahına görə hamımız eyni qədər cavabdehik. Ruh nə vaxtsa fatehin etiraf edə biləcəyi əlahəzrət sarsılmazlığını itirib; və o, gücü lənətləyərək özünü xərcləyir, çünki artıq birincisini özünə ram edə bilmir.

Bunun xəstəlik olduğunu deyəcəksiniz. Biz eyni proqnoza iddia edə bilməyəcəyik, lakin bir şeyi dəqiq bilirik – bu, reallıqdır. Nəticə: onunla hesablaşmaq lazımdır. Deyəsən, ən əsası, nəyi istədiyimizi bilməkdir. Bizsə bir şey istəyirik: bir də heç vaxt qılınca boyun əyməmək, bir daha ruha xidmət etməyən gücü qəbul etməmək.

Açığı, qarşımıza qoyduğumuz məqsədin sonu görünmür. Lakin bizim öhdəmizə düşən onun qarşısında aciz qalmamaqdır. İdrakın gücünə sonunadək arxalanmayan birisitək tərəqqiyə və ya Tarixin hansısa fəlsəfəsinə arxayın deyiləm. Əvəzində insanların həmişə öz talelərini daha dərindən dərk etmə istəyinə inanmışam. Biz öz mövcudluğumuzun şərtlərinə sarılmışıq, lakin daha çox ondan baş çıxarırıq. Ziddiyyətlərin bizi didib-dağıtdığını bilirik, amma eyni zamanda bununla hesablaşmamağı və onun yumşalması üçün əlimizdən gələni etmək lazım olduğunu bilirik.

Ardı →

«Taun» əsərinin müəllifini bilməsəniz belə elə ilk cümlələrindən anlayacaqsınız ki, bu əsər məhz Alber Kamyunun qələminin məhsuludur. Digər əsərlərində olduğu kimi bu əsərdə də yazıçı öz yazı dilinin sadəliyindən və anlaşıqlılığından üz döndərməmiş və bütün obrazlarına bir az özünü qatmışdır. Əsər boyu oxucu olduqca rahat irəliləyir və digər mürəkkəb dilli əsərlərdə olduğu kimi eyni yeri iki dəfə oxumaq məcburiyyətində qalmır. Obrazlar da olduqca təbii və inanılacaq tiplərdir. «Taun» əsəri məzmunca sadə görünsə də dialoqlar zamanı olduqca yüksək anlam kəsb edən cümlələr insanı düşünməyə vadar edir. Əsəri tez bir zamanda oxudum və bəzi yerlərini sizinlə paylaşmaq istərdim. Oxumağa dəyər!

" Siçovul əhvalatı vaxtı dil boğaza qoymayan mətbuat indi susmuşdu. Çünki siçovullar küçədə qırılırdı, adamlar isə evlərdə ölürlər."

" Bir dəfə ona dedim ki, adamlardan ayrı düşməmək üçün ən düzgün yol düzgünlükdür. O isə acıqla mənə baxıb dedi: İş buna qalsa heç kəs birgə olmaz. Bəli, mən belə bilirəm. Adamları birləşdirmək üçün onlara taun xəstəliyi göndərmək lazımdır. Ətrafınıza baxsanız bunu duyarsınız."



" Həqiət elə bir şeydir ki, istər onu görməzliyə vur, istər gözünü bağla, o öz yenilməz qüvvəsi ilə işini görəcək. Məsələn, sevdiyiniz bir adamın dəfn vaxtı çatanda onun dəfnində iştirak etməmək olar mı?"


Ardı →

Alber Kamyu (fr. Albert Camus) — fransız yazıçı və filosof, ekzistensializm cərəyanının nümayəndəsi, sağlığında «Qərbin vicdanı» adlandırılmışdı. Ədəbiyyat üzrə Nobel mükafatı laureatı (1957).
Fransız yazıçısı, dramaturq və tənqidçi, gənc yaşda həyatdan köçən Nobel laureatı Alber Kamyu Əlcəzairdə doğulmuşdu. Əslən elzaslı atası Lüsyen Kamyu kənd təsərrüfatı plantasiyalarında fəhləlik edirdi.O Alberin bir yaşı tamam olmamış Birinci Dünya müharibəsi cəbhələrində həlak olmuşdu. İspan mənşəli anası Katrin Sintes azsavadlı qadın idi. Ərinin ölüm хəbərini alanda stressdən dili tutulmuşdu. Oğlunu saхlamaq üçün evlərdə qulluqçuluğa başlamış, Alber isə daha çoх nənəsinin və şikəst dayısının himayəsində böyümüşdü. Kiçik yaşlarından taleyinə bu qədər çətinliklər düşməsinə baхmayaraq, özünə qapanmamışdı.

Ardı →